Tennis ulduzları meydan dəyişəndə: Noah müğənnidən Safin deputata – yenidənqurma adlı başqa bir oyun
Dünyanın dörd bir yanında kortlarda qaçıb illərini keçirdikdən sonra qaçılmaz olaraq raketi birdəfəlik kənara qoymaq anı gəlir. Peşəkar tennisçilər üçün idman karyerası çox vaxt qırx yaşdan əvvəl bitir və qarşılarında yenidən qurmalı olduqları bütöv bir həyat qalır.
Bir çoxu artıq məlum olan yenidənqurma yollarını seçir – Devis Kuboku yığmasının kapitanı, yeni nəslin məşqçisi, media üçün məsləhətçi və ya turnir direktoru –, digərləri isə xeyli daha gözlənilməz istiqamətlərə üz tutur.
Oyunun düzbucaqlısının ağ xətlərinə sadiq qalanlarla gözlənilməz üfüqlərə üzənlər arasında keçmiş çempionlar bizə ikinci həyatlarının həm geniş, həm də rəngarəng mənzərəsini təqdim edirlər.
Bəziləri gənclik idmanları ilə artıq heç bir əlaqəsi olmayan kostyumlar üçün tennis şortunu dəyişməyə tərəddüd etmirlər; illərlə bunu Marat Safin də etdi. Klassik yenidənqurmalarla maraqlı trayektoriyaların qarışdığı bu yarışdan sonrakı talelərə nəzər salaq.
ƏN KLASSİK YENİDƏNQURMALAR
Əksər təqaüdə çıxmış tennisçilər sarı topdan elə də uzaqlaşmırlar. Onların çoxu Bjorn Fratangelo nümunəsində olduğu kimi tez bir zamanda məşqçi olur: o, karyerasını bitirdiyini elan edəndən az sonra həyat yoldaşı Madison Keys-in məşqçisi oldu.
Karyeraları ərzində şöhrət qazanmış bir çox oyunçu həm də məşqçi kimi uğurlu yol qət edib. Məsələn, 1991-ci ildə dünya birincisi olmuş Boris Becker 2014–2016-cı illər arasında Novak Cokoviçi çalışdırdı – bu dövr serb tennisçisinin karyerasının ən məhsuldar illərindən sayılır.
Bəziləri, David Ferrer kimi, Devis Kuboku komandasında kapitanlıq sınağından da keçir. İspan tennisçi, Aleksandr Zverevlə üç aylıq işdən sonra, 2022-ci ilin sonunda İspaniya yığmasının kapitanı təyin olundu. 2025-ci il Devis Kuboku Final 8 mərhələsində Çexiya ilə qarşılaşmada o, artıq öz millisinin kapitanı olan, kortdakı keçmiş rəqibi Tomaş Berdixi bu dəfə əks skamyada tapdı.
Digərləri tennis dünyasında bir qədər daha qeyri-adi rolu seçir: turnir direktoru olmaq. Felisiano Lopes hələ karyerasını bitirməmiş Madrid turnirinin direktoru rolunu öz üzərinə götürdü; 2017-ci ildə Indian Uells turnirinə rəhbərliyi ələ alan Tommy Haas da eyni yolu seçmişdi.
Televiziya konsultantının ekspertizası
Məşqçi statusunu qəbul etmədən tennis aləmində qalmaq istəyənlər arasında çoxlu keçmiş peşəkarlar mediaya üz tutur.
Televiziya konsultantı olmaq təbii keçid sayılır: raket əvəzinə əllərində mikrofonla onlar yenə də ən böyük turnirləri gəzir, amma bu dəfə studiyalardan və ya kort kənarından.
Yüksək səviyyəli təcrübələri sayəsində onlar yayımlayıcılara texniki baxımdan dəyərli bilik və oyunçuların strategiyası, zərbələri və psixologiyasına dair daxili baxış bəxş edirlər.
Televiziya kanalları üçün bu keçmiş çempionlar oyunun incəliklərini açıb izah edə bilən və tamaşaçılar üçün tamaşanı zənginləşdirən birmənalı əlavə dəyərdir.
Podkastın yüksəlişi
Çoxu məşqçi və ya TV konsultantı kimi yenidən karyera qurarkən, bəziləri tamamilə başqa bir məşğuliyyətə – podkastlara yönəlir.
Andy Roddick-in Served podkastı və ya Steve Johnson, John Isner, Sam Querrey və Jack Sock-dan ibarət dördlüyün Nothing Major layihəsi buna nümunədir. Onlar tennis aktualiyasını öz ritmlərinə uyğun şərh edirlər. Dörd amerikalı dost güclü arqumentlər irəli sürür: keçmiş peşəkar tennisçilərdən gələn ekspertiza və bununla yanaşı elə bir səmimiyyət ki, dinləyici özünü dostları ilə barda söhbət edirmiş kimi hiss edir.
Güclü iqtisadi potensial
Podkast formatı təqaüdə baxmayaraq tennis dünyası ilə əlaqədə qalmağa, təcrübə və fikirlərini sərbəst şəkildə bölüşməyə imkan verir. Oyunu şəxsən özü idarə etdiyinə görə, danışan tamamilə azaddır, heç bir məhdudiyyət yoxdur.
Eyni zamanda, sahibkarlıq bacarıqlarının inkişafına da kömək edir, çünki podkastın sahibi olan oyunçu layihəsinin inkişafına görə məsuliyyət daşıyır və əgər bu layihənin davamlı olmasını istəyirsə, onu uğurla aparmalıdır.
Tennis dünyasında qalmaqla yanaşı bu format yeni çətinliklər gətirir, amma müəyyən müstəqilliyi qorumaqla, əyləncəli şəkildə və öz ritmində. Bu, TV yayımlayıcısı üçün konsultant işləməklə ziddiyyət təşkil edir, çünki orada ifadə azadlığı öz podkastındakı qədər geniş olmaya bilər.
Maliyyə baxımından isə podkast maraqlı gəlir mənbəyi ola bilər: məhsul yerləşdirmələri hesabına onlar çox sərfəli çıxa bilərlər. Bu format indi brendlər tərəfindən çox sevilir və onlar görünürlüklərini artırmaq üçün müəyyən proqramları sponsorlamaqda tərəddüd etmirlər.
Tennisdən siyasətə: Marat Safin nümunəsi
Marat Safinin hekayəsi bu cür təəccüblü trayektoriyaları mükəmməl şəkildə əks etdirir. Andrey Rublevin hazırkı məşqçisi və keçmiş dünya birincisi olan rus tennisçi bir neçə il ərzində tennis dünyası ilə tamamilə əlaqəni kəsməyi seçmişdi.
2011-ci ildə, peşəkar karyerasını dayandırdıqdan cəmi iki il sonra, o, hakim Vahid Rusiya Partiyasının sıralarında Rusiya Parlamentinə deputat seçilərək gözlənilməz siyasi karyeraya başladı.
Yeni həyatında tennis təcrübəsindən istifadə etmək
Safin üçün bu yenidənqurma heç də naməluma tullanma deyildi. Əksinə, o, yeni fəaliyyətində keçmiş işi ilə diqqətəlayiq oxşarlıqlar görürdü. O zaman belə demişdi: «Tennisdə öyrəndiyim hər şeyi idmandan sonrakı o biri həyatıma tətbiq etməyə çalışdım. Tennis və siyasətin ortaq cəhəti odur ki, kimin dostun, kimin düşmənin olduğunu bilməlisən.
Siyasətdə də, tennisdə də indi və burada yaşamaq və özünə çox inanmaq lazımdır. Mənim üçün bu çətin deyildi, xüsusən də 60 yaşdan yuxarı insanlarla əhatə olunduğum yerdə ən yaraşıqlısı mən idim.»
Bu siyasi fasilə 2016-cı ildə, onun dünya tennis Şöhrət Zalına daxil edilməsi ilə başa çatdı. Safin o zaman bildirmişdi ki, bu yeni status təmsilçilik rolunu nəzərdə tutur və o, bunu tam şəkildə yerinə yetirmək istəyir; məhz buna görə deputat mandatından imtina edib tennisə qayıtmaq qərarına gəldiyini əsaslandırmışdı.
Nəticədə, bir neçə il sonra onu Andrey Rublevin skamyasında məşqçi kimi görəcəyik və beləliklə, həm qəribə, həm də qısa ömürlü bu yenidənqurma tam bir dairə yaradacaq.
Yannick Noah: raketdən mikrofona
Marat Safin tennisdən siyasətə keçidi ilə təəccübləndirmişdisə, Yannick Noah yəqin ki, kiçik sarı top dünyasında ən möhtəşəm və ən uğurlu yenidənqurmalardan birini təcəssüm etdirir. 1983-cü ildə Roland Garrosun qalibi və Fransız tennisinin simvolik fiquru olan Noah oyunçu karyerasının sonunu gözləmədən digər bir ehtirasını – musiqini – kəşf etməyə başladı.
Hələ 1990-cı ildə, kortlarda hələ də aktiv olarkən o, ilk mahnılarını yazdırmağa başlayır. Lakin onun musiqi karyerası həqiqətən 1996-cı ildə idmandan təqaüdə çıxdıqdan sonra sürət qazanır. 1991-ci ildə çıxan ilk Black & What albomu, daha sonra isə xüsusən 1993-cü ildəki Urban Tribu ilə Noah reqqe, pop və Afrika təsirlərini birləşdirən özünəməxsus üslubunu qəbul etdirir.
Birincisi qədər parlaq ikinci karyera
Uğur özünü tez göstərir və az da deyil. Onun albomları Fransada milyonlarla satılır. Noah ən böyük konsert zallarını doldurur və on minlərlə tamaşaçı qarşısında Stade de France səhnəsinə çıxır. Çox az yenidənqurma belə nəticə ilə öyünə bilər: idman çempionu statusundan Fransız mahnı ulduzu statusuna keçmək.
Noah-nın yolunu xüsusilə əlamətdar edən onun bu qədər fərqli iki sahədə eyni dərəcədə yüksəlmək bacarığıdır. Fransız tennisçi əvvəlcə tennisçi kimi qazandığı populyarlığa, sonra isə gələcəyə hesablanmış bu karyeranı davam etdirmək üçün müğənni kimi istedadına güvənə bildi.
Bu gün çoxlu fransız üçün Yannick Noah – bəlkə də daha çox – 1983-cü ildə Roland Garrosu sevincdən ağladan keçmiş tennisçidən çox, kütlələri coşduran hörüklü müğənnidir.
Bir şey dəqiqdir: musiqi fəaliyyəti, Fransa Devis Kuboku yığmasının kapitanı rolu və xeyriyyəçilik işləri arasında Noah tennisdən sonrakı həyatını oyunçu karyerası qədər zəngin və ilhamverici qurmağı bacarıb. Bu da göstərir ki, çərçivədən tamamilə çıxmaq bəzən ən yaxşı seçim ola bilər.
Həyatdan sonrakı həyat
Peşəkar tennisçi karyerasının sonu çətin ola bilər. Gündəlik həyatın bir gündən o birinə kəskin şəkildə dəyişməsi boşluq hissi yarada bilər. Bu keçidi idarə etmək üçün hazırlıqlı olmaq və aydın layihələrə sahib olmaq lazımdır.
Kortlara yaxın qalmağı və ya onlardan tam uzaqlaşmağı seçmələrindən asılı olmayaraq, tennisçilər sübut edirlər ki, idman karyerası sonda məqsəd deyil, əksinə, yeni macəralara trampolindir.
Məşqçi skamyalarından TV studiyalarına, parlament yarımdairələrindən konsert səhnələrinə qədər bu yenidənqurmalar tez-tez unudulan bir reallığı ortaya qoyur: çempionun arxasında çoxşaxəli şəxsiyyət gizlənir.
Bu həyat yollarından çıxan nəticə budur ki, kortlarda formalaşan keyfiyyətlər – qətiyyət, stressin idarə edilməsi, uyğunlaşma qabiliyyəti, intizam – istənilən sahədə dəyərli üstünlüyə çevrilir.
Marat Safin bunu tennislə siyasət arasında paralel aparmaqla yaxşı başa düşmüşdü. Yannick Noah isə karizmasını və enerjisini oyunun düzbucaqlısından musiqi səhnəsinə köçürməklə nümayiş etdirdi.
İdmandan təqaüd: Yeni oyunun başlanğıcı
Fərdi uğurlardan kənara çıxsaq, bu yenidənqurmalar daha geniş bir sualı gündəmə gətirir: bu yüksək səviyyəli idmançıları bu həlledici keçid dövründə necə ən yaxşı şəkildə müşayiət etmək olar?
Çünki bəziləri ikinci həyatlarında təbii şəkildə çiçəklənirlərsə, digərləri uşaqlıqdan bəri yalnız idman üçün və idmanla yaşadıqdan sonra öz yollarını tapmaqda çətinlik çəkirlər. Podkastlarla yenilik edənlər, məşqçi kimi biliklərini ötürənlər və gözlənilməz istiqamətlərə cəsarət edənlər arasında hər bir həyat yolu xatırladır ki, yenidənqurmanı uğurla keçməyin yalnız bir yolu yoxdur.
Bir həqiqət dəyişməz qalır: tennisçinin karyerasının sonu heç vaxt son nöqtə deyil, daha çox yeni oyunun başlanğıcıdır. Onlara qalır ki, onu qazanmaq və ondan zövq almaq üçün düzgün strategiyanı tapsınlar.
Devis Kuboku: islahatlar, tənqidlər və milli mədəniyyət arasında 
Tennis ulduzları meydan dəyişəndə: Noah müğənnidən Safin deputata – yenidənqurma adlı başqa bir oyun 
Sabahın tennis laboratoriyası – Masters Next Gen-in gələcəyi varmı? 
Tennis: mövsümlərarası dövr haqqında az bilinən həqiqətlər – istirahət, stres və fiziki sağ qalma arasında