Tennis, Səudiyyə Ərəbistanının yeni oyun meydanı
Səudiyyə krallığı tennis dünyasında hücumunu sürətləndirir. Təmtəraqlı nümayiş turnirləri, ATP və WTA ilə tərəfdaşlıqlar və Ər-Riyadda Masters 1000 yarışının yaradılması: idman yumşaq gücü strategiyası böyük sürətlə həyata keçirilir.
İqtisadi fürsət ilə etik mübahisə arasında tennis Körfəz regionunun yeni nüfuz meydanına çevrilir.
İDMAN, SƏUDİYYƏ KRALLIĞININ YENİ SİLAHI
Səudiyyə Ərəbistanının artıq bir çox beynəlxalq idman növündə hər yerdə görünən bir aktora çevrildikdən sonra, təsirini tennisə də yayması və artıq WTA Finals, Next Gen Finals və 2028-ci ildən etibarən Masters 1000-ə ev sahibliyi edən təqvimin əsas oyunçularından birinə çevrilməsi yalnız zaman məsələsi idi.
Bu yeni hücumu anlamaq üçün digər idman növlərinə baxmaq lazımdır. Futbol çempionatını Kriştianu Ronaldonu Al-Nassr klubuna cəlb etməklə qlobal vitrinə çevirdikdən sonra Səudiyyə krallığı eyni zamanda Newcastle United (İngiltərə) kimi futbol klublarını və 2021-ci ildən bəri Ciddə şəhərində Formula 1 Qran Prisni də özünə “sadə alıb”.
Bu təşəbbüslər planlı bir strategiyanı əks etdirir: idmanı Səudiyyə yumşaq gücünün dayaqlarından birinə çevirmək. Eyni model artıq qolfda da tətbiq olunub: dövlət suveren fondu tərəfindən dəstəklənən LIV Golf, hər iştirakçı üçün 30 ilə 100 milyon dollar arasında dəyişən nəhəng mükafatlarla PGA Tour-a rəqabət yaradır.
2019-cu ildə Medvedev dekabrın ortasında bir milyon dollar qazandı
Tennis üçün ilk cəhdlər 2019-cu ilə, Diriyah Tennis Cup-ın yaradılmasına gedib çıxır. Səudiyyə ərazisində keçirilən bu ilk nümayiş turniri məhz dekabr ayında təşkil olunmuş və qalib üçün artıq bir milyon dollarlıq mükafat nəzərdə tutulmuşdu. Rusiya təmsilçisi Daniil Medvedev bu yarışda mediada demək olar ki, heç bir səs-küy doğurmadan qalib gəlmişdi.
Bu tədbir, bir neçə il sonra oxşar formatlı, Six Kings Slam adlı başqa bir turnirin qalibinə altı dəfə böyük məbləğ qazandıracağını və çox daha geniş bir investisiya siyasətində əsas rol oynayacağını təsəvvür etməyə imkan vermirdi.
Çünki bu investisiyalar – futbol, tennis, qolf, avtoidman və s. bütün sahələrdə – vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salman tərəfindən başlanmış genişmiqyaslı iqtisadi transformasiya planı, Vision 2030 proqramının tərkib hissəsidir.
Onun məqsədi: ölkənin hazırda ÜDM-un təxminən 40%-ni təşkil edən neft gəlirlərindən asılılığını azaltmaqdır. Bu təşəbbüsləri çoxaldaraq Səudiyyə Ərəbistanı beynəlxalq imicini dəyişmək və qlobal idman bazarının mərkəzi aktorlarından birinə çevrilmək istəyir.
SIX KINGS SLAM, KİŞİ TENNİSİ ÜÇÜN SƏUDİYYƏNİN SİLAHI
2024-cü ildə 2016-cı ildə yaradılan və vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salmana yaxın şəxs olan Turki Al-Şeyx tərəfindən idarə olunan Ümumi Əyləncə Təşkilatının (GEA) təşəbbüsü ilə yeni bir nümayiş turniri yaradıldı.
Six Kings Slam adlanan bu yarış, üç gün ərzində sıxılmış formatda keçirilən, heç bir ATP reytinq xalı verilməyən, lakin misilsiz maliyyə mükafatları təklif edən və Böyük Dəbilqə turnirlərinin qalibi olmuş altı tennisçini bir araya gətirməyi hədəfləyir.
Konsepsiya sadədir: altı oyun (iki dörddəbir final, iki yarımfinal, üçüncülük oyunu və final) – sıxılmış və son dərəcə gəlirli bir şou üçün. Qalib altı milyon dollarlıq nəhəng çek qazanır, hər bir iştirakçı isə ən azı 1,5 milyon dollarla meydanı tərk etməyi təmin edir.
Müqayisə üçün, 2025 US Open qalibləri yeddi oyun qazandıqdan sonra 5 milyon dollar əldə etdilər. Ər-Riyadda Aleksandr Zverev isə kortda keçirdiyi 55 dəqiqə üçün 1,5 milyon dollar qazandı.
« Hamımız nəyin təhlükədə olduğunu bilirik »: Six Kings Slam-in ikiqat qalibi Sinner
Təəccüblü deyil ki, pul hökm sürür və inandırır. Novak Cokoviç, Karlos Alkaras və Yannick Sinner ilk iki buraxılışda iştirak ediblər.
Sinner bunu gizlətmir: pul motivasiyaedici faktordur. « Əgər desəm ki, pul ilə bağlı heç bir motivasiya yoxdur, yalan danışmış olaram. Hamımız nəyin təhlükədə olduğunu bilirik. Amma biz həm də bu idmanı burada daha populyar etmək istəyirik », – deyə italiyalı jurnalistlərin qarşısında etiraf etmişdi.
Onun sözləri Səudiyyə Ərəbistanının məqsədləri ilə üst-üstə düşür: iri məbləğlər hesabına qlobal idman aktyorlarını cəlb etmək və onların gözləntilərinə uyğun oyun meydanı təklif etmək.
Buna qarşılıq, « Six Kings » adı artıq 2025-ci ildən etibarən məntiqini itirir, çünki iştirakçılardan yalnız üçü həqiqətən Böyük Dəbilqə qalibidir. Amma bunun elə də önəmi yoxdur, çünki yarış daha da çox görünürlük qazanır: Netflix platforması bu nümayiş turnirinin yayım hüquqlarını əldə edib, bu da tədbirin daha geniş qlobal auditoriyaya çatdırılmasına və onu həqiqi istehlak məhsuluna çevrilməsinə imkan verir.
Bu həm son dərəcə gəlirli, həm də ekstravaqant nümayiş turniri vasitəsilə Səudiyyə Ərəbistanı tennisdəki hücumunun əsasını qoydu.
Bu, PIF (Səudiyyə Dövlət İnvestisiya Fondu) tərəfindən aparılan daha dərin strategiyaya yol açan media vitrinasıdır. Məhz PIF vasitəsilə Ər-Riyad ATP və WTA ilə möhkəm əlaqələr quraraq peşəkar turların əvəzolunmaz aktoruna çevrilir.
ATP VƏ WTA TURUNDA GENİŞ MİQYASLI İNTEQRASİYA YOLUNDA?
Əgər tennis mövsümünü yaxından izləyirsinizsə, yəqin ki, müxtəlif turnirlərin kortlarında ən azı bir dəfə PIF loqosunu görmüsünüz. Bu sirli abreviaturanın arxasında 1971-ci ildə yaradılmış və Səudiyyə Ərəbistanı adından müxtəlif layihələrə investisiya qoymaq üçün nəzərdə tutulmuş Dövlət İnvestisiya Fondu dayanır.
Lakin təxminən on ildən bir qədər artıqdır ki, bu fonda öz investisiya portfelini genişləndirmək icazəsi verilib. PIF tərəddüd etmədən tennis dünyasında yer tutmaq üçün ATP və WTA üzərinə atılıb.
Səudiyyə hücumu 2024-cü ildə konkretləşdi: PIF ATP və WTA reytinqlərinin tərəfdaşı oldu və bunlar artıq « PIF ATP Rankings » və « PIF WTA Rankings » adlanır. Bu müqavilə, həmçinin fondun Indian Wells, Mayami, Madrid və Pekin kimi bir neçə böyük turnirin sponsoru kimi iştirakını da ehtiva edir.
ATP ilə danışıqlar bununla bitmədi: kişi turuna nəzarət edən qurum 2028-ci ildən etibarən Səudiyyə Ərəbistanında Masters 1000 turnirinin təşkilini təsdiqlədi.
« Səudiyyə Ərəbistanı tennis dünyasında yalnız peşəkar səviyyədə deyil, bütün pillələrdə inkişaf baxımından öz öhdəliyini nümayiş etdirib », – ATP prezidenti Andrea Qaudenzi bu onuncu Masters 1000-in rəsmən elan edildiyi zaman belə bəyan etmişdi.
Ana olmaq istəyən tennisçilər üçün dəstək proqramı
WTA tərəfində isə, mövsümün ən yaxşı oyunçularını bir araya gətirən qadınlar Masters turniri artıq 2026-cı ilə qədər Ər-Riyad şəhərində keçiriləcək. İyun ayında PIF ailə qurmaq istəyən tennisçilər üçün xüsusi dəstək proqramının yaradıldığını elan etdi; bu proqram 12 aylıq ödənişli analıq məzuniyyəti, yarışlara qayıdarkən qorunan reytinq və məhsuldarlıq proqramları üçün logistik yardım kimi tədbirləri əhatə edir.
Bu, iddialı, lakin paradoksal təşəbbüsdür: qadın tennisinin xeyrinə olan bu irəliləyişlər qadın hüquqlarının hələ də ciddi şəkildə məhdudlaşdırıldığı bir ölkədə baş verir.
Səudiyyəli qadınların artıq 21 yaşdan etibarən kişi qəyyumun icazəsi olmadan pasport əldə etmək və səyahət etmək hüququ olsa da, qəyyumluq sistemi tamamilə ləğv edilməyib. Amnesty International QHT-si xatırladır ki, bəzi hallarda qadınlar evlənmək, boşanmaq və ya müəyyən tibbi xidmətlərdən yararlanmaq üçün hələ də kişinin razılığını almalıdırlar.
2018-ci ildə avtomobil sürmə qadağasının ləğvi və ya iş dünyasındakı irəliləyişlərə – Dünya İqtisadi Forumunun (WEF) məlumatına görə 2024-cü ildə Səudiyyə qadınlarının 36%-i əmək bazarında yer alır – baxmayaraq, qəyyumun rolu qadınların hüquqi və sosial həyatına hələ də ciddi təsir göstərdiyi üçün bir çox islahatlar simvolik qalır.
Bununla belə, bəzi tennisçilər həyəcanlarını gizlətmirlər. Keçən il WTA Finals-da qələbə qazandıqdan sonra Koko Qauff belə deyirdi: « Burada əla vaxt keçirdim, düşündüyümdən daha əyləncəli oldu. Səudiyyə Ərəbistanında keçirilən ilk qadın tennis turnirini qazandığım üçün çox şərəf duyuram. »
Teilor Taunsend kimi bəziləri isə daha da irəli gedir: « Ümid edirəm ki, insanlar orada qadınların pis rəftar olunduğuna inanmağı dayandıracaqlar. Bu, sadəcə başqa cür yaşamaq tərzidir, nə daha pis, nə də pisdir, sadəcə fərqlidir. »
ATP və WTA kimi tennisin bu iki idarəedici qurumu üçün PIF-in təklif etdiyi resurslar cəlbedicidir və misilsiz sabitlik təmin edir. Turda bu yeni aktor tərəfindən cəlb olunanlar ilə şübhə edənlər arasında mübahisə qızışır.
CAZİBƏ İLƏ ŞÜBHƏ ARASINDA: TENNİS YOLAYRICINDA
Səudiyyə Ərəbistanının tennisdə və ümumilikdə idman dünyasında iştirakı heç kimi laqeyd qoymur. Fikirlər açıq şəkildə iki yerə bölünür: bu təsiri açıq şəkildə dəstəkləyənlər və narahat skeptiklər.
Oyun əfsanəsi Rafael Nadal 2024-cü ilin yanvarında Səudiyyə Tennis Federasiyasının (STF) səfiri olmaqla yol açdı.
« Səudiyyə Ərəbistanında hara baxsanız, inkişaf və tərəqqi görürsünüz və bunun bir hissəsi olduğum üçün şadam », – Roland Garros rekordçusu əvvəlcə belə bəyan etmiş, daha sonra isə əlavə etmişdi: « Mən tennisin bütün dünyada inkişaf etməsinə kömək etmək istəyirəm və Səudiyyə Ərəbistanında həqiqətən böyük potensial var ».
Bu « uzunmüddətli » öhdəlik əsasən onun adını daşıyan akademiyanın Səudiyyə ərazisində yaradılması və ispan tennisçinin ildə bir neçə dəfə ora getməyi öhdəsinə götürməsi ilə ifadə olunur.
Turda yaxşı tanınan digər adlar isə PIF üçün səfir olublar: Matteo Berrettini, Paula Badosa və Artur Fils son on iki ay ərzində bu layihəyə qoşularaq tennisin daha qlobal səviyyədə inkişafına töhfə verməyi öz üzərlərinə götürüblər.
« Biz tennisin irəli aparılması və hamı üçün imkanların yaradılması kimi eyni dəyərləri bölüşürük », – deyə Badosa öz açıqlamasında bildirirdi; fransız tennisinin yeni siması Fils isə « PIF ailəsinə qoşulduğu və gələcək nəsilləri təmsil etdiyi üçün qürur duyduğunu » qeyd edirdi.
“Bu, açıq şəkildə mübahisəli bir ölkədir. Mən hələlik ora getməməyə qərar verdim”, dünya 12-cisi Kasper Ruud
Bu səliqəli çıxışlar Endi Marrayın fikirləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Keçmiş dünya birincisi keçən il Six Kings Slam və onun təqdimat videosunu sərt şəkildə tənqid etmişdi: « Bu, baxacağın film deyil, hamının vecinə olmadığı tennis nümayişidir. »
Britaniyalının mövqeyi aydındır: o, həmişə Səudiyyə Ərəbistanında oynamaqdan imtina edib. Kasper Ruud da öz narahatlığını gizlətməmişdi: « Bu, açıq şəkildə mübahisəli bir ölkədir. Mən hələlik ora getməməyə qərar verdim, amma onların tennisdə mühüm rol oynaması qaçılmaz görünür. »
Lakin turun böyük əksəriyyəti, o cümlədən Aleksandr Zverev, daha neytral mövqe tutmağa üstünlük verir: « Mən siyasətçi deyiləm. Əgər Səudiyyə Ərəbistanında Masters 1000 olarsa, orada iştirak edəcəyəm », – deyərək, Körfəz ölkələrində keçirilən digər turnirlərlə müqayisə aparır: « Doha və Dubayda 30 ildir turnirlər keçirilir, məncə heç bir problem olmayıb ».
Bu fikirlər göstərir ki, Səudiyyə Ərəbistanının iştirakı tennis dünyasını nə qədər parçalayır: bəziləri üçün prinsipial inanclar, digərləri üçün isə maliyyə imkanları ön plana çıxır. Hələlik krallığın irəliləməsini dayandıracaq heç nə görünmür; o, hər il ATP və WTA üzərində təsirini daha da artırır.
KORTDA MİLYONLAR, KORDAN KƏNARDA SUALLAR: TENNİSDƏ SƏUDİYYƏ RİSKİ
Səudiyyə Ərəbistanı dünya tennisində təsirini genişləndirməkdən əl çəkmir. İqtisadi ambisiyalar və müxtəlif investisiya strategiyaları arasında krallıq qlobal idmanın əvəzolunmaz aktoruna çevrilir.
İdmanın diplomatik güc aləti kimi istifadə olunduğu bir dünyada tennis də öz növbəsində bu məqama daxil olur. Gələcək göstərəcək ki, bu nəhəng investisiya strategiyası tennis üzərində qalıcı iz buraxacaq, yoxsa sadəcə qısa müddətli bir epizod olaraq qalacaq.
Madrid 
Next Gen ATP Finals 
Six Kings Slam 
